Podstawowe informacje

Umowa europejska ADR (transport drogowy), konwencja COTIF i załącznik do niej RIP (transport kolejowy) oraz EKG ONZ, czyli Umowy europejskiej ADN (transport wodny śródlądowy). Najpopularniejszym segmentem odnośnie transportu jest Umowa europejska ADR, właściwie jej załączniki A i B. Są nowelizowane cyklicznie co dwa lata w ramach prac specjalistycznych Podkomitetów Ekspertów ONZ oraz Komisji Ekspertów WP.15.

Załączniki techniczne A i B Umowy europejskiej ADR, zawierają właściwy system bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. Zawarte w tytule umowy ADR określenie „towary niebezpieczne” wynika, że znacznie rozszerzonego zakresu funkcjonowania systemu, oprócz niebezpiecznych substancji, preparatów, roztworów, a także odpadów, kwalifikowane są i zabezpieczane na czas przewozu tak zwane przedmioty (wyroby), zawierające niebezpieczne chemikalia.

Konstrukcja systemu ADR.

Podstawowa konstrukcja składa się z trzech części:

1. Rozpoznawanie zagrożeń stwarzanych przez towary niebezpieczne i klasyfikacje ich.
2. Podsystem nadzoru nad wytwarzaniem i stosowaniem opakowań tzw. transportowych.
3. Podsystem nadzoru nad wytwarzaniem i użytkowaniem środków transportu do przewozu towarów niebezpiecznych.

Wszystkie trzy części są ze sobą powiązane systemowo sprawdzonym i bezawaryjne funkcjonującym narzędziem, określanym przez użytkowników jako „zwornik systemowy”. Jest on ważnym elementem procedury klasyfikacyjnej towarów opierającej się na rozpoznawaniu zagrożeń i określaniu ich natężenia na trzech umownych poziomach. Umowna wartość liczbowa poszczególnych poziomów w zworniku wyrażona jest cyframi rzymskimi.

Zwornikiem jest możliwość trójstopniowej oceny natężenia zagrożenia dominującego stwarzanego przez towar niebezpieczny. Klasyfikowany towar niebezpieczny zaliczany jest do:

• I grupy pakowania – jako bardzo niebezpieczny,
• II grupy pakowania – jako średnio niebezpieczny,
• III grupy pakowania – jako mniej niebezpieczny.

Do tych poziomów odpowiednio ustala się odpowiedź systemową mającą zapobiegać ujawnieniu siły zagrożenia. Stosując się do tej zasady powoduje, dobór właściwego dla danej substancji lub mieszaniny opakowania nie jest  uwarunkowany wyłącznie jego ładownością i kształtem oraz rodzajem materiału konstrukcyjnego, z którego opakowanie zostało wykonane. Podstawowym warunkiem doboru opakowania jest jego wytrzymałość mechaniczna. Do wytwarzania opakowania materiału konstrukcyjnego wymaga to szczególnych parametrów. Szczególną rolę wśród tych parametrów w wielu wypadkach odgrywa odporność chemiczna użytego materiału konstrukcyjnego na działanie korygujące zawartości.

Zwornik systemowy opierający się na trójstopniowym podziale substancji na podstawie natężenia stwarzanego przez niezagrożenia, obejmuje również środki transportu, tzn. cysterny i kontenery-cysterny. Natomiast nie ma zastosowania do pojazdów skrzyniowych, nawet o ładowności kilkunastu ton. Wspomniany podział trójstopniowy z punktu widzenia wytrzymałości środków transportu, odnosi się w rzeczywistości do wytrzymałości ich zbiorników towarowych.

Do omawiania konstrukcji systemu bezpieczeństwa chemicznego jest część pierwsza umożliwiająca konieczne, w miarę precyzyjnie określenie rodzajów wstępnych zagrożeń dla ludzi i środowiska. System klasyfikacji zagrożeń stwarzanych przez substancje i mieszaniny opiera się na zasadzie oceny wyłącznie tak zwanych zagrożeń „ostrych”. Skutki oddziaływania takich substancji na ludzi i środowisko występują natychmiast, po kilku godzinach, rzadziej po kilku dniach. Niezbędne są do tego odpowiednie narzędzia w postaci zbioru uznanych naukowo metod badań. Wyniki umożliwiają prawidłowe zaliczanie towarów niebezpiecznych do poszczególnych klas jak przedstawiono wcześniej, w umownej hierarchii zagrożeń. Do potrzeby klasyfikacji towarów niebezpiecznych w transporcie Komitet Ekspertów ONZ opracowało Manual of Tests and Criteria, („Podręcznik badań i kryteriów”). Jest zbiorem unikalnych metod rozpoznawania zagrożeń, ale także zbiorem kryteriów niezbędnych w procedurach kwalifikacyjnych substancji/mieszany.

Podstawą zaliczenia niebezpiecznych substancji lub mieszaniny do jednej z 13 klas jest zidentyfikowanie stwarzanego przez nią zagrożenia tak zwanego „dominującym”. Określenie „zagrożenia dominujące” czyli sama substancja może stwarzać więcej niż jedno zagrożenie, np. 3 lub 4. Wybór spośród nich zagrożenia odbywa się na podstawie analizy wyników badań i ocenie porównawczej natężenia poszczególnych zagrożeń stwarzanych przez klasyfikowaną substancje.

Każda klasa grupuje towary stwarzające takie samo zagrożenie dominujące. Niekiedy także takie towary stwarzają również zagrożenia uznane za dodatkowe. Lokalizacja poszczególnych klas grupujących substancje jest stworzona na podstawie hierarchii, ma podstawę w postaci oceny stwarzanego przez te ostatnie zagrożenia masowego. Dlatego materiały i przedmioty wybuchowe zaliczono do klasy 1, a w klasie 2 zgromadzono gazy w różnej postaci fizycznej (stężone, skroplone i rozpuszczone pod ciśnieniem oraz gazy kriogeniczne). Resztę klas podzielono na podstawie zagrożenia palnością, działaniem utleniającym, trującym, w dalszej części są substancje i produkty niechemiczne, takie jak materiały zakaźne, promieniotwórcze, po nich towary żrące oraz na końcu klasa grupująca różne towary niebezpieczne stwarzające odmienne zagrożenia. Dlatego w klasie 9 nie ma zastosowania pojęcie zagrożenia dominującego.